เมื่ออารมณ์ขันของผู้นำกลายเป็นภาระ: ผลกระทบที่คาดไม่ถึงของมุกตลกในที่ทำงาน

อารมณ์ขันเป็นเครื่องมือสำคัญที่ผู้นำใช้เพื่อทำให้บรรยากาศในที่ทำงานผ่อนคลาย ลดความเครียด และเสริมสร้างความสัมพันธ์กับพนักงาน มีงานวิจัยชี้ว่าผู้นำที่มีอารมณ์ขันมักถูกมองว่าสร้างแรงบันดาลใจมากขึ้น และผู้บริหารที่ยอดเยี่ยมมักใช้มุกตลกมากกว่าผู้บริหารทั่วไปถึงสองเท่า

อย่างไรก็ตาม ในบทความของ HBR ซึ่งให้ข้อมูลจากงานวิจัยเผยว่าอารมณ์ขันที่มากเกินไปอาจสร้างภาระทางอารมณ์ให้พนักงาน โดยเฉพาะในองค์กรที่มีลำดับชั้นเข้มข้น ซึ่งพนักงานรู้สึกว่าต้อง “แสดงออก” ว่าตนเองสนุกไปกับมุกตลกของหัวหน้า แม้ว่าพวกเขาจะไม่ได้รู้สึกตลกจริง ๆ โดยนักวิจัยจาก Academy of Management Journal ได้ทำการทดลองภาคสนามและห้องปฏิบัติการเพื่อศึกษาผลกระทบของอารมณ์ขันของผู้นำต่อพนักงาน

การศึกษาดังกล่าวนักวิจัยได้สุ่มแบ่งผู้จัดการ 88 คนในประเทศจีนออกเป็นสองกลุ่มคือ กลุ่มควบคุมซึ่งจะได้รับคำแนะนำให้พัฒนาปฏิสัมพันธ์กับพนักงานโดยทั่วไป และกลุ่มอารมณ์ขันซึ่งได้รับคำแนะนำให้เพิ่มการใช้อารมณ์ขันในการสื่อสารกับพนักงาน

ผลการศึกษาพบว่า พนักงานที่มีหัวหน้าชอบเล่นมุกตลกมีแนวโน้มที่จะ เสแสร้งหัวเราะ หรือ แสดงออกว่าชอบใจ แม้ว่าพวกเขาจะไม่ได้สนุกจริง ๆ นำไปสู่ภาวะเหนื่อยล้าทางอารมณ์ (Emotional Exhaustion) และระดับความพึงพอใจในงานที่ลดลง

ที่น่าสนใจคือ ผลกระทบเหล่านี้ชัดเจนมากขึ้นในกลุ่มพนักงานที่ให้ความสำคัญกับลำดับชั้นและยอมรับความเหลื่อมล้ำทางอำนาจสูง (High Power Distance) พวกเขารู้สึกว่าการไม่หัวเราะหรือไม่สนุกไปกับมุกของหัวหน้าอาจทำให้เกิดผลกระทบด้านลบต่ออาชีพการงานของตนเอง

นอกจากนี้แล้ว นักวิจัยได้ทำการทดลองซ้ำในห้องปฏิบัติการ โดยให้ผู้เข้าร่วม 212 คนเข้าร่วมการประชุมปลอมที่นำโดยนักแสดงซึ่งเล่นบทบาทเป็น “ผู้จัดการร้านหนังสือ” โดยบางกลุ่มจะมีผู้นำที่ใช้มุกตลกบ่อยคร้ัง บางกลุ่มจะหลีกเลี่ยงอารมณ์ขัน และบางกลุ่มมีการปรับภาพลักษณ์ให้ดูทางการหรือเป็นกันเอง ซึ่งผลการศึกษาพบว่า เมื่อผู้นำมีลักษณะทางการและเล่นมุกบ่อยครั้ง พนักงานรู้สึกกดดันมากขึ้นในการแสดงออกว่าพวกเขาสนุกไปกับมุกนั้น ส่งผลให้เกิดความเหนื่อยล้าทางอารมณ์สูงขึ้น ในขณะที่ในกลุ่มที่ผู้นำเป็นกันเองมากขึ้น ผลกระทบนี้ลดลง

งานวิจัยนี้ทำให้เราเห็นว่า อารมณ์ขันของผู้นำไม่ได้เป็นเครื่องมือที่ “ดีเสมอไป” หากถูกใช้มากเกินไปหรือในบริบทที่ไม่เหมาะสม อาจทำให้พนักงานรู้สึกถูกบังคับให้ตอบสนองในทางบวกแม้ว่าจะไม่ได้รู้สึกแบบนั้นจริง ๆ

เมื่อเป็นเช่นนี้แล้ว หากต้องการใช้อารมณ์ขันโดยไม่สร้างภาระให้พนักงาน ผู้นำควรพิจารณาแนวทางต่อไปนี้

✅ ใช้มุกตลกอย่างพอดี – การเล่นมุกบ่อยเกินไปอาจทำให้กลายเป็นภาระ ควรเลือกใช้อารมณ์ขันในจังหวะที่เหมาะสมและมีคุณภาพมากกว่าปริมาณ

✅ อ่านห้องประชุมให้ขาด – สังเกตว่าพนักงานมีปฏิกิริยาอย่างไรต่อมุกตลกของคุณ พวกเขาหัวเราะเพราะสนุกจริง หรือเพราะต้องการรักษาความสัมพันธ์ทางอำนาจ?

✅ ลดช่องว่างระหว่างตำแหน่ง – งานวิจัยชี้ว่าผู้นำที่มีอารมณ์ขันและเข้าถึงง่าย (เช่น แต่งตัวลำลอง หรือใช้ชื่อเล่น) จะทำให้พนักงานรู้สึกกดดันน้อยลง

✅ เปิดโอกาสให้พนักงานมีส่วนร่วม – อย่าปล่อยให้การเล่นมุกเป็นการสื่อสารทางเดียว ถ้าคุณเป็นคนเดียวที่ปล่อยมุกตลอดเวลา อาจเป็นสัญญาณว่าคุณควรลดลงบ้าง

แม้อารมณ์ขันจะเป็นเครื่องมือที่ดีในภาวะผู้นำ แต่งานวิจัยชี้ให้เห็นว่า หากใช้มากเกินไป อาจสร้างภาระทางอารมณ์ให้กับพนักงานแทนที่จะช่วยให้บรรยากาศผ่อนคลาย โดยเฉพาะในองค์กรที่มีลำดับชั้นเข้มข้น

ดังนั้น ผู้นำที่ต้องการใช้อารมณ์ขันอย่างมีประสิทธิภาพ ควรให้ความสำคัญกับ คุณภาพมากกว่าปริมาณ และพิจารณาบริบทของทีมให้ดี เพราะบางครั้ง “น้อย” อาจเป็น “มาก” เมื่อพูดถึงมุกตลกในที่ทำงาน